Γλαύκωμα

Τι είναι το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα (glaucoma) είναι μια σοβαρή πάθηση των ματιών που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της όρασης ή ακόμα και τύφλωση. Οφείλεται στο γεγονός ότι η πίεση του υγρού που βρίσκεται μέσα στο μάτι σταδιακά αυξάνεται και προκαλεί μόνιμες βλάβες στις ίνες του οπτικού νεύρου.

Η πίεση στο μάτι

Το μάτι πρέπει να έχει μια συγκεκριμένη πίεση ώστε να διατηρεί το σχήμα του και να δουλεύει κανονικά. Το υγρό που βρίσκεται μέσα στο μάτι (υδατοειδές υγρό) παράγεται πίσω από την ίριδα (το χρωματιστό μέρος του ματιού) και αποχετεύεται μπροστά από αυτήν μέσα από μικρά αποχετευτικά κανάλια.
Αυτά βρίσκονται στη γωνία μεταξύ του μπροστινού μέρους του ματιού (του κερατοειδή) και της ίριδας και η δουλειά τους είναι να επιστρέφουν το υγρό στην αιματική κυκλοφορία. Κανονικά το υγρό που παράγεται εξισορροπείται από το υγρό που φεύγει. Αν όμως δε μπορεί να διαφύγει ή όταν παράγεται περισσότερο υγρό από το κανονικό, τότε η πίεση του ματιού ανεβαίνει.

Όταν το οπτικό νεύρο βρίσκεται σε συνθήκες υψηλής ενδοφθάλμιας πίεσης αρχίζει να χάνει οπτικές ίνες. Ο ρυθμός απώλειας τους εξαρτάται κυρίως από το πόσο υψηλή είναι η πίεση και για πόσο διάστημα είναι σε αυτά τα επίπεδα.

Η πίεση στο μάτι είναι αναμφίβολα ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου, αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να γίνει η διάγνωση καθώς θα πρέπει να υπάρχει βλάβη στο οπτικό νεύρο. Εφόσον βρεθεί μια αυξημένη πίεση στο μάτι και δεν υπάρχουν βλάβες στο οπτικό νεύρο, τότε μιλάμε για οφθαλμική υπερτονία και όχι για γλαύκωμα. Είναι μια κατάσταση η οποία δεν απαιτεί θεραπεία αλλά στενή παρακολούθηση.
Στα αρχικά στάδια το γλαύκωμα δεν προκαλεί κάποιο σύμπτωμα. Επειδή ο ασθενής δεν ξέρει ότι πάσχει από γλαύκωμα, η ασθένεια εξελίσσεται και μόνο όταν προκληθούν βλάβες στην όραση ο ασθενής ζητά βοήθεια από το γιατρό του. Οι βλάβες στην εξέταση του οπτικού πεδίου αρχίζουν να είναι εμφανείς αφού χαθεί το 30-40% των οπτικών ινών.

Τύποι γλαυκώματος

  • Χρόνιο γλαύκωμα ή ανοιχτής γωνίας (το συχνότερο)
  • Γλαύκωμα φυσιολογικής ή χαμηλής πίεσης
    Είναι μια αδιευκρίνιστη κατάσταση όπου παρόλου που η ενδοφθάλμια πίεση παραμένει σε φυσιολογικές τιμές παρουσιάζονται γλαυκωματικές βλάβες στο οπτικό νεύρο
  • Γλαύκωμα κλειστή ή στενής γωνίας (οξύ ή χρόνιο)
    Παρατηρείται όταν η γωνία μεταξύ του περιφερικού κερατοειδούς και της ίριδας είναι στενή και εμφανίζεται συνήθως σε υπερμέτρωπες και ηλικιωμένους. Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας είναι μια επείγουσα κατάσταση και χρήζει άμεση αντιμετώπιση. Τα συμπτώματα είναι έντονα με πόνο θολή όραση έντονο κοκκίνισμα και πολλές φορές τάση προς εμετό λόγω της ιδιαίτερα υψηλής ενδοφθάλμιας πίεσης. Εάν η πίεση παραμένει σε αρκετά υψηλά επίπεδα απαιτείται χειρουργική επέμβαση.
  • Δευτεροπαθές γλαύκωμα (μετά από φλεγμονές, τραύματα, εγχειρήσεις, φάρμακα κ.τ.λ)
  • Συγγενές γλαύκωμα
    Πολύ σπάνιο αλλά σοβαρό. Εμφανίζεται στα πρώτα χρόνια της ζωής (πρώιμη παιδική ηλικία). Ένα παιδί με συγγενές γλαύκωμα είναι αρκετά ανήσυχο, έχει πολλά δάκρυα, τρίβει τα μάτια του συχνά και παρουσιάζει αυξημένη φωτοευαισθησία.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Το γλαύκωμα δυστυχώς στα αρχικά στάδια είναι ασυμπτωματικό. Ο ασθενής αντιλαμβάνεται τα συμπτώματα όταν το γλαύκωμα έχει ήδη προχωρήσει και προκαλέσει βλάβες και περιλαμβάνουν κυρίως την απώλεια της περιφερικής όρασης. Όταν υπάρχει απώλεια περιφερικής όρασης, ο ασθενής βλέπει τα αντικείμενα που βρίσκονται μπροστά του κανονικά αλλά τα αντικείμενα που είναι στα πλάγια, δεν μπορεί να τα δει.

Ποιοι κινδυνεύουν

Οι κύριοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα για γλαύκωμα είναι οι εξής:

Ηλικία. Το χρόνιο γλαύκωμα γίνεται πιο συχνό καθώς αυξάνει η ηλικία. Είναι σπάνιο σε άτομα κάτω των 40 ετών αλλά αυξάνεται η πιθανότητα καθώς μεγαλώνει ο ασθενής.

Οικογενειακό ιστορικό. Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό (γονείς ή κοντινοί συγγενείς που εκδήλωσαν την πάθηση) θα πρέπει να γίνονται τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις για έλεγχο γλαυκώματος.

Μυωπία. Άτομα με υψηλή μυωπία είναι πιο επιρρεπή να αναπτύξουν χρόνιο γλαύκωμα.

Διαβήτης. Ο διαβήτης επίσης πιστεύεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο για γλαύκωμα.

Διάγνωση – παρακολούθηση

Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση καθ’ αυτή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι γλαύκωμα. Υπάρχουν άτομα που έχουν υψηλή ενδοφθάλμια πίεση, αλλά δεν έχουν γλαύκωμα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο ο οφθαλμίατρος να λάβει υπόψη του πολλών ειδών δεδομένα (π.χ. παράγοντες κινδύνου, αποτελέσματα ειδικών εξετάσεων κ.λπ.) για να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα.

Για τη διάγνωση του γλαυκώματος υπάρχουν απλές και ανώδυνες εξετάσεις:

Τονομέτρηση: Η τονομέτρηση είναι η εξέταση της μέτρησης της πίεσης του ματιού. Γίνεται τόσο με τονόμετρο επαφής όσο και με τονόμετρο αέρος. Είναι η εξέταση ρουτίνας που πρέπει να γίνεται σε ασθενείς άνω των 40 ετών ή και νωρίτερα όταν συντρέχουν άλλοι προδιαθετικοί παράγοντες.

Γωνιοσκοπία: Με την βοήθεια ενός ειδικού φακού επαφής εξετάζεται η γωνία του ματιού (μεταξύ ίριδος και κερατοειδούς) για να γνωρίσουμε τον τύπο γλαυκώματος και να βρεθούν τυχόν βλάβες που εμποδίζουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

Βυθοσκόπηση: Κατά την εξέταση αυτή και με την βοήθεια ειδικού φακού, αξιολογούμε κλινικά το οπτικό νεύρο. Η απώλεια των οπτικών ινών στο οπτικό νεύρο οδηγεί στην δημιουργία ενός κενού μέσα σε αυτό (κοίλανση οπτικού νεύρου) το οποίο είναι χαρακτηριστικό της πάθησης.

Μελέτη οπτικού πεδίου ή περιμετρία: Η μελέτη των οπτικών πεδίων είναι μια πολύ σημαντική εξέταση και πρέπει να γίνεται πάντα όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μια υποψία γλαυκώματος γιατί δείχνει αν ήδη υπάρχουν βλάβες λειτουργικές. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει λευκά φωτεινά σημεία – στόχους σε λευκό φόντο. Είναι και η εξέταση που μας δείχνει την σταθερότητα της πάθησης άρα κατά συνέπεια και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας που ακολουθεί ο ασθενής. Το αρνητικό αυτής της εξέτασης είναι ότι η ικανότητα και η αντίληψή του ασθενούς μπορεί να επηρεάσει το τελικό αποτέλεσμα.

OCT οπτικού νεύρου: Το OCT (Optical Coherence Tomography) είναι μια νέα τεχνολογία που μας δίνει μια εικόνα τομογραφικής εγκάρσιας αναπαράστασης του αμφιβληστροειδούς δηλαδη των στρωμάτων του βυθού του ματιού. Με την τεχνολογία αυτή μπορούμε να μελετήσουμε το οπτικό νεύρο και να καταγράψουμε το πάχος των οπτικών ινών. Είναι μια ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ εξέταση για την πρώιμη διάγνωση του γλαυκώματος αλλά και για την παρακολούθηση της πάθησης ιδιαίτερα σε ασθενείς που δεν μπορούν να κάνουν αξιόπιστα την εξέταση του οπτικού πεδίου( ηλικιωμένοι, όταν συνυπάρχουν και άλλες οφθαλμολογικές παθήσεις, δυσκολία στην συνεργασία). Η εξέταση εξαρτάται μόνο από τον χρήστη του μηχανήματος.

Αντιμετώπιση και θεραπεία

Η θεραπεία αποσκοπεί στην ελάττωση της ενδοφθάλμιας πίεσης και στην νευροπροστασία.

Φάρμακα

Συνήθως αντιμετωπίζεται αρχικά με τη χορήγηση κολλυρίων (οφθαλμικές σταγόνες) όπου μπορούμε να έχουμε ένα είδος ή συνδυασμό περισσότερων. Η θεραπεία γίνεται εφόρου ζωής.

Laser στο γλαύκωμα

  • Αrgon Laser Τραμπεκουλοπλαστική (ALT – Argon Laser Trabeculoplasty): σε γλαυκώματα ανοιχτής γωνίας εφαρμόζουμε θερμικό λέιζερ στην αποχέτευση του υγρού δηλαδή στον διηθητικό ηθμό, στην γωνία του προσθίου θαλάμου, με σκοπό την διάνοιξη αυτού.
  • Περιφερικές ιριδοτομές: με χρήση ειδικού θερμικού laser ο οφθαλμίατρος ανοίγει μικρές οπές στην περιφέρεια της ίριδας, με σκοπό την άμεση επικοινωνία του προσθίου με τον οπίσθιο θάλαμο. Εφαρμόζεται σε γλαυκώματα στενής ή κλειστής γωνίας.
  • Κυκλοφωτοπηξία: αποτελεί σύγχρονη εφαρμογή παλαιότερης μεθόδου, της κυκλοκρυοπηξίας. Με την μέθοδο αυτή εφαρμόζεται ειδικό laser, εξωτερικά ή εσωτερικά στον οφθαλμό, στη περιοχή του ακτινωτού σώματος πίσω από την ίριδα, με σκοπό την μείωση της παραγωγής του υδατοειδούς υγρού. Αφορά οφθαλμούς στους οποίους δεν μπορεί να ρυθμιστεί η πίεση με άλλο τρόπο.

Χειρουργική επέμβαση.

Γίνεται αν οι δύο προηγούμενες θεραπευτικές αγωγές αποτύχουν, ή και νωρίτερα, αν ο γιατρός το κρίνει σκόπιμο. Συνήθως επεμβαίνουμε όταν η πίεση του ματιού δεν ρυθμίζεται με φάρμακα και laser και όταν παρόλο την θεραπεία υπάρχει επιδείνωση της κλινικής κατάστασης.

Η τραμπεκουλεκτομή είναι η περισσότερο διαδεδομένη χειρουργική τεχνική. Με την μέθοδο αυτή κατασκευάζουμε χειρουργικά μια τεχνητή οδό αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού, από τον πρόσθιο θάλαμο προς την εξωτερική επιφάνεια του οφθαλμού. Η επέμβαση δεν έχει σκοπό να ανατρέψει τις βλάβες που έχουν προκληθεί από το γλαύκωμα. Αυτές είναι μη αναστρέψιμες. Δεν έχει σκοπό επίσης να προσφέρει καλύτερη όραση αλλά βοηθάει σημαντικά στο να μην εξελιχθούν περαιτέρω οι βλάβες στο οπτικό πεδίο.

Μια επίσης κατηγορία αντιγλαυκωματικών επεμβάσεων, που ολοένα κερδίζουν έδαφος τα τελευταία χρόνια, είναι η εμφύτευση τεχνητών βαλβιδικών μηχανισμών και η καναλοπλαστική.

Συμμόρφωση

Το γλαύκωμα είναι μια απειλητική πάθηση για την όραση. Εάν δεν διαγνωστεί έγκαιρα και δεν αντιμετωπιστεί σωστά ο ασθενής δυστυχώς χάνει λειτουργική όραση. Εκτός από την σωστή διάγνωση και καθοδήγηση από τον θεράπων γιατρό σημασία έχει και η συμμόρφωση του ασθενούς. Θα πρέπει να κατανοήσει κάθε ασθενής που πάσχει από γλαύκωμα ότι πρέπει να είναι συνεπής με την φαρμακευτική του αγωγή και την συχνότητα παρακολούθησης του για να εξασφαλίσει μια λειτουργική όραση για πάντα!